Μανγκμπέτου ή Μονμπούτου

(Mangbetu, Monbuttu). Λαός της κεντρικής Αφρικής, ο οποίος κατοικεί στο βορειοανατολικό τμήμα της Δημοκρατίας του Κονγκό. Οι Μ. ανήκουν στη σουδανική γλωσσική ομάδα, στον λεγόμενο νειλοσαχαρικό κλάδο, και πιθανολογείται ότι είχαν επαφές με τον αιγυπτιακό πολιτισμό. Η αρχική τους προέλευση ήταν πιθανότατα τα εδάφη στα Β του ποταμού Ουέλε, αλλά εισχώρησαν μεταξύ των πληθυσμών της γλώσσας Μπαντού, στην περιοχή μεταξύ των ποταμών Ουλίντι και Τσουάπα προς ΝΑ και Ουέλε προς ΒΔ, όπου κατοικούσαν Πυγμαίοι. Οι Μ. συνένωσαν μια σειρά από μικρούς σουδανικούς πληθυσμούς Μπαντού, ιδρύοντας ένα απολυταρχικό κράτος, βασισμένο στη γεωργία, το οποίο κυριάρχησε στην περιοχή υπό τον βασιλιά Ναμπιεμπάλ. Η διάρθρωση αυτή διατηρείται κατά ένα μέρος ακόμη και σήμερα, παρά τη διάλυση του αρχαίου βασιλείου (περίπου το 1880), μετά τον ερχομό Σουδανών δουλεμπόρων οι οποίοι κατακερμάτισαν το βασίλειο σε σουλατανάτα υπό μουσουλμανική ηγεσία. Η κατάσταση αυτή τερματίστηκε με την εγκατάσταση των Βέλγων στην περιοχή. Οι Μ. διατηρούν τα πατροπαράδοτα έθιμά τους, μεταξύ των οποίων είναι οι περίπλοκες διακοσμήσεις του δέρματος που γίνονται με εντομές, τα χαρακτηριστικά σιδερένια περιδέραια και ιδίως η παραμόρφωση του κρανίου η οποία γίνεται κατορθωτή με στενή επίδεση της κρανικής κάψας από την πιο τρυφερή ηλικία και, στις γυναίκες, συμπληρώνεται με περίτεχνες κομμμώσεις. Μερικοί επιστήμονες συσχετίζουν την πρακτική αυτή με ανάλογες συνήθειες μερικών περιόδων του αιγυπτιακού πολιτισμου. Είχαν επίσης αναπτύξει τη χαρακτική και την ξυλογλυπτική, με έργα αξιοθαύμαστης συμμετρίας και σύνθεσης, κυρίως σκαλιστά μαχαίρια, μουσικά όργανα και μικρά αγάλματα, τα οποία εξακολουθούν να κατασκευάζουν έως σήμερα. Ο πρώτος ερευνητής που ήρθε σε επαφή με τους Μ. ήταν ο Γερμανός βοτανολόγος Γκέοργκ Ζβάινφουρτ το 1870. Η αριστοκρατική τους συμπεριφορά, η εμφάνισή τους, αλλά και οι φήμες περί καννιβαλισμού, προείλκυσαν Δυτικούς φωτογράφους και κινηματογραφιστές στις αρχές του 20ού αι., οι οποίοι έγιναν δεκτοί με πνεύμα συνεργασίας από τους Μ., που τους διευκόλυναν ποζάροντας και διοργανώνοντας παραδοσιακές εκδηλώσεις, με αποτέλεσμα να γίνουν ευρύτατα γνωστοί στη Δύση μέσω ορισμένων πολιτιστικών στερεοτύπων. Οι σύγχρονοι Μ. ζουν στην ομώνυμη περιοχή και ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, το ψάρεμα και λιγότερο με το κυνήγι. Επίσης εμπορεύονται τα παραδοσιακά χειροτεχνήματά τους. Γυναίκες Μανγκμπέτου με χειλικό δίσκο στο στόμα.